Kunnen pubers plannen, of is hun brein daar nog niet klaar voor?
Veel ouders en docenten merken dat pubers moeite hebben met plannen en het organiseren van hun schoolwerk. Dit roept de vraag op: Kunnen pubers eigenlijk wel leren plannen? Sommigen geloven dat hun hersenen nog niet voldoende ontwikkeld zijn om deze vaardigheid onder de knie te krijgen, terwijl anderen beweren dat pubers met de juiste begeleiding zeker kunnen leren plannen. Maar wat zegt de wetenschap hierover? Zijn pubers in staat om effectief te plannen, of hebben ze juist meer ondersteuning nodig?
Wat zegt de wetenschap over het puberbrein en plannen?
De adolescentie is een periode van snelle en langdurige hersenontwikkeling. Een van de belangrijkste gebieden die zich tijdens de puberteit ontwikkelen, is de prefrontale cortex. Dit deel van het brein is verantwoordelijk voor functies zoals vooruit plannen, zelfregulatie en organisatie. Onderzoek van Blakemore en Choudhury (2006) toont aan dat de prefrontale cortex nog in ontwikkeling is tot ver in de twintig. Dit verklaart waarom pubers soms moeite hebben met langetermijnplanning en het organiseren van hun taken. Toch betekent dit niet dat pubers niet kunnen leren plannen. Hoewel hun hersenen nog in ontwikkeling zijn, hebben ze juist in deze fase de mogelijkheid om nieuwe vaardigheden aan te leren. Plannen is een leervaardigheid die, net als lezen of rekenen, stap voor stap aangeleerd kan worden. Goede begeleiding is hierbij essentieel, omdat pubers van nature gevoeliger zijn voor afleiding en impulsief gedrag.
Plannen als een vaardigheid die je kunt leren
Ondanks dat het puberbrein nog niet volledig ontwikkeld is, kunnen pubers wel degelijk leren plannen. Het is belangrijk dat zij stapsgewijs leren hoe ze hun tijd effectief kunnen beheren. Dit kan met behulp van duidelijke schema’s, praktische tools en betrouwbare feedback. Structuur en routine helpen hen overzicht te houden, terwijl flexibiliteit nodig is om aanpassingen te kunnen maken wanneer iets niet volgens plan verloopt. Motivatie en beloning spelen ook een grote rol, omdat positieve bekrachtiging hen helpt om door te zetten. Dit leerproces vergt geduld en ondersteuning van zowel ouders als docenten. Hoe beter pubers begeleid worden in het ontwikkelen van planningsvaardigheden, hoe zelfstandiger ze hierin worden.
Waarom hebben pubers moeite met plannen?
Naast de hersenontwikkeling spelen ook omgevingsfactoren een belangrijke rol in het planningsvermogen van pubers. We leven in een tijd waarin pubers voortdurend worden blootgesteld aan afleidingen, zoals sociale media, videogames en smartphones. Omdat pubers gevoelig zijn voor kortetermijnbeloningen, kiezen ze vaak voor taken die directe voldoening geven, in plaats van langdurige verplichtingen zoals huiswerk. Daarnaast hebben ze vaak moeite met het overzien van de gevolgen van uitstelgedrag, waardoor schoolwerk soms tot het laatste moment wordt uitgesteld.
Hoe begeleiding pubers helpt bij plannen
De ondersteuning van ouders en docenten is essentieel voor het ontwikkelen van planningsvaardigheden bij pubers. Een gestructureerde, maar flexibele aanpak werkt het best. Dit betekent dat pubers geholpen moeten worden bij het maken van planningen, terwijl ze ook eigen verantwoordelijkheid moeten leren nemen. Begeleiding richt zich niet alleen op het maken van een planning, maar ook op het omgaan met onverwachte veranderingen. Het trainen van executieve functies, zoals taakinitiatie, werkgeheugen en zelfregulatie, helpt hen beter met deze uitdagingen om te gaan. Hoe beter pubers leren hoe ze hun tijd effectief kunnen indelen, hoe succesvoller ze zullen zijn, zowel op school als daarbuiten.
Wetenschappelijk onderbouwde strategieën voor effectief plannen
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat pubers effectief kunnen leren plannen, mits ze goed begeleid worden. Het begint met kleine stappen, waarbij ze starten met eenvoudige planningen en dit geleidelijk opbouwen naar complexere schema’s. Visuele hulpmiddelen, zoals planners en weekoverzichten, kunnen helpen om structuur te creëren. Regelmatige reflectie op wat goed ging en wat verbeterd kan worden, draagt bij aan hun leerproces. Het ontwikkelen van strategieën om afleidingen te verminderen en het gebruik van positieve bekrachtiging stimuleert de motivatie. Wanneer pubers leren om met uitdagingen om te gaan en hun planning aan te passen wanneer dat nodig is, ontwikkelen ze vaardigheden die hen helpen in hun schoolcarrière en in het dagelijks leven.
Conclusie
Pubers kunnen leren plannen, maar dit vergt tijd, begeleiding en oefening. Hoewel hun prefrontale cortex nog in ontwikkeling is, kunnen ze met de juiste strategieën en ondersteuning planningsvaardigheden aanleren. Ouders en docenten spelen hierin een cruciale rol door structuur te bieden, flexibiliteit toe te staan en pubers te helpen omgaan met uitdagingen. Met de juiste aanpak ontwikkelen pubers niet alleen betere planningsvaardigheden, maar leggen ze ook een stevige basis voor toekomstig succes – op school en in het dagelijks leven.
Bronnen:
- Blakemore, S.J., & Choudhury, S. (2006). Development of the adolescent brain: Implications for executive function and social cognition. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(3-4), 296-312.
- Crone, E.A. (2008). Het puberende brein: Over de ontwikkeling van de hersenen in de unieke periode van de adolescentie. Amsterdam: Bakker.
