Als planspecialist krijg ik vaak de vraag: “Waarom kunnen pubers urenlang gamen, maar lijkt plannen een onmogelijke opgave?” Het is een herkenbare situatie: een leerling vergeet zijn huiswerk of stelt leren uit, terwijl diezelfde leerling moeiteloos complexe strategieën onthoudt en samenwerkt in een videogame. Wat maakt dat gamen wél lukt, maar plannen niet? Laten we samen in de wereld van het puberbrein duiken.
Het geheim van gamen: directe beloning
Het puberbrein is nog volop in ontwikkeling en functioneert op een manier die sterk gericht is op directe beloningen. Videogames spelen daar slim op in. Elk goed uitgevoerde actie levert direct een beloning op: een extra leven, een hoger level, of het applaus van medespelers. Deze snelle feedback activeert het beloningssysteem in de hersenen en zorgt voor een dopaminestoot – een gelukshormoon dat motiveert om door te gaan.
Plannen daarentegen biedt dit soort onmiddellijke beloningen niet. Het is een proces van uitgestelde voldoening: je plant vandaag, werkt morgen en ziet de resultaten pas later. Voor een puberbrein, dat leeft in het hier en nu, voelt dat als een enorme inspanning zonder directe opbrengst. Het verschil in motivatie zit dus niet in onwil, maar in hoe het brein reageert op beloningen.
Waarom is plannen zo moeilijk?
Plannen vraagt om vaardigheden die verbonden zijn aan de prefrontale cortex, het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor executieve functies zoals organiseren, vooruitdenken en zelfcontrole. Dit gebied is bij pubers nog in ontwikkeling en minder efficiënt dan bij volwassenen. Combineer dat met het gebrek aan directe beloningen, en je hebt de perfecte storm: een brein dat moeite heeft met plannen en zich liever richt op taken met een onmiddellijke beloning.
Het goede nieuws: plannen is te leren!
Gelukkig kunnen leerlingen leren plannen. Het sleutelwoord hierbij is begeleiding. Net zoals een videogame in stappen steeds moeilijker wordt, kun je ook het planningsproces opdelen in kleine, haalbare doelen. Elke stap kan voorzien worden van een kleine beloning, zoals een compliment, een korte pauze of zelfs een visueel overzicht van wat al bereikt is. Zo wordt plannen niet alleen begrijpelijker, maar ook aantrekkelijker.
Daarnaast helpt het om visuele en praktische tools in te zetten. Denk aan een overzichtelijke planner waarin leerlingen taken kunnen afvinken. Dit geeft een gevoel van vooruitgang en activeert het beloningssysteem, net zoals een videogame dat doet.
Hoe maken we plannen aantrekkelijker?
De vraag is: hoe kunnen we plannen boeiend maken voor leerlingen? Het antwoord ligt in creativiteit en consistentie. Als we plannen leuker en interactiever maken, zoals het gamen zelf, vergroten we de kans op succes. Dat kan bijvoorbeeld door gamification: elementen uit games gebruiken in het planningsproces, zoals het verdienen van punten of levels bij het behalen van een doel. Dit sluit aan bij de behoefte van het puberbrein aan uitdaging en competitie.
Ook speelt de rol van docenten en ouders een belangrijke factor. Zij kunnen als coaches fungeren door niet alleen structuur te bieden, maar ook positieve ondersteuning en geduld. Pubers leren plannen niet van de ene op de andere dag, maar met de juiste begeleiding komen ze er wel.
Van frustratie naar succes
Als planspecialist zie ik dagelijks dat pubers wél kunnen leren plannen – mits ze de juiste begeleiding en tools krijgen. De sleutel is om het planningsproces inzichtelijk, haalbaar en belonend te maken. Door het puberbrein tegemoet te komen in zijn behoefte aan directe feedback en het proces op te delen in behapbare stappen, maken we van plannen geen frustrerende verplichting, maar een vaardigheid die ze met plezier oppakken.
Laten we samen plannen net zo boeiend maken als gamen. Want als ze een game kunnen uitspelen, kunnen ze ook hun schoolwerk plannen – en daarmee een belangrijke basis leggen voor succes in de toekomst.