Waarom kunnen pubers moeiteloos urenlang gamen, maar lijkt huiswerk plannen een onmogelijke opgave? Als planspecialist krijg ik deze vraag vaak van ouders en docenten. Ze zien hun kinderen met gemak complexe strategieën uitwerken in een videogame, terwijl het organiseren van schoolwerk een enorme uitdaging lijkt. Dit verschil heeft alles te maken met hoe het puberbrein werkt en reageert op beloningen.
Het puberbrein en directe beloning
Het puberbrein functioneert anders dan dat van volwassenen. Een belangrijke factor hierin is het beloningssysteem in de hersenen. Videogames zijn zo ontworpen dat elke actie direct wordt beloond, bijvoorbeeld met een hoger level, extra punten of waardering van medespelers. Deze beloningen activeren het dopamine-systeem, wat zorgt voor een gevoel van voldoening en motivatie om door te gaan. Gamen geeft daardoor een constante stroom van directe prikkels en successen, wat het aantrekkelijk maakt om vol te houden.
Bij plannen werkt dit anders. De inspanning die je vandaag levert, heeft vaak pas later resultaat. Een leerling maakt een planning, werkt aan zijn taken en ziet pas na weken of maanden of dit heeft bijgedragen aan betere schoolresultaten. Dit vraagt om doorzettingsvermogen en zelfdiscipline, iets waar het puberbrein nog niet volledig op is ingericht. Omdat de prefrontale cortex (het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor plannen en zelfcontrole) nog in ontwikkeling is, kost het jongeren meer moeite om gestructureerd en doelgericht te werken. Hierdoor voelt plannen als een zware taak zonder directe beloning, terwijl gamen juist moeiteloos en motiverend aanvoelt.
Hoe kunnen pubers wél leren plannen?
Hoewel plannen moeilijker is dan gamen, betekent dit niet dat pubers het niet kunnen leren. De sleutel ligt in het aanbieden van structuur en motivatie die aansluit bij hoe hun brein werkt. Door het planningsproces inzichtelijk en behapbaar te maken, wordt het makkelijker om vol te houden. Een effectieve manier om dit te doen, is door visuele hulpmiddelen te gebruiken, zoals een duidelijke planner waarin taken kunnen worden afgevinkt. Dit geeft een gevoel van vooruitgang en activeert het beloningssysteem, net zoals bij gamen. Daarnaast helpt het om kleine successen te erkennen en te belonen. Een compliment, een korte pauze of een overzicht van behaalde taken kan al een groot verschil maken in de motivatie van een leerling.
Ook speelt de manier waarop plannen wordt aangeleerd een belangrijke rol. Als leerlingen het gevoel hebben dat plannen iets is dat ze ‘moeten’ doen, zal de weerstand groot zijn. Maar als het proces interactief en uitdagend wordt gemaakt, bijvoorbeeld door elementen uit games toe te passen, wordt plannen aantrekkelijker. Dit kan door middel van speelse uitdagingen, het behalen van niveaus of het werken met beloningen. Door structuur en positieve stimulans in te bouwen, groeit de motivatie om plannen vol te houden en wordt het een gewoonte in plaats van een lastige verplichting.
Van frustratie naar succes
Pubers kunnen wél leren plannen, zolang ze de juiste begeleiding krijgen en gebruik kunnen maken van methodes die hen helpen om overzicht te creëren. Door het planningsproces te koppelen aan motivatie, inzicht en beloning, wordt het niet alleen begrijpelijker, maar ook aantrekkelijker. Als we plannen net zo boeiend en motiverend maken als gamen, helpen we jongeren om grip te krijgen op hun schoolwerk en uiteindelijk succesvoller te worden in hun leerproces.
Plannen is een vaardigheid die essentieel is voor school en later ook in het dagelijks leven. Hoe eerder leerlingen ontdekken hoe ze structuur kunnen aanbrengen, hoe meer controle ze krijgen over hun taken en doelen.
